www.slntrust.org या संकेतस्थळावर श्री क्षेत्र वालावल, कुडाळ येथील ‘श्री देव लक्ष्मीनारायणा’च्या सर्व भक्तगणांचे मन:पूर्वक स्वागत! ‘श्री देव लक्ष्मीनारायण’ यांस आपण आपले उपास्य दैवत मानून त्यांची मनोभावे भक्ती करणारे भक्त अगणित आहेत. हा विचार लक्षात घेता श्री लक्ष्मीनारायण ट्रस्ट, वालावलने काही निश्चित ध्येय धोरणांतर्गत सदर संकेतस्थळाची निर्मिती केली आहे

1. श्री लक्ष्मीनारायण ट्रस्ट वालावल’ने स्थापनेपासून आजवर केलेल्या सेवाकार्याची माहिती लोकांपर्यंत पोहोचवणे.
2. देशी विदेशी विखुरलेल्या अधिकाधिक भाविकांशी संपर्क साधणे.
3. ट्रस्टचे सभासदत्व स्वीकारून भक्तगणांना विविध सेवाकार्यात सहभागी करून घेणे.
4. ट्रस्टने निश्चित केलेल्या उद्दिष्टांची पूर्तता करण्यासाठी निधी संकलन करणे.
5. श्री लक्ष्मीनारायणाच्या उपासकांना त्यांचे आराध्य दैवत व आस-पासच्या कोकण परिसरातील देवस्थाने यांसंदर्भात अधिक माहितीची देवाण-घेवाण करता यावी याकरिता समान व्यासपीठ उपलब्ध करून देणे.

श्री देव लक्ष्मीनारायण देवस्थांनासंदर्भात ‘पश्चिम महाराष्ट्र देवस्थान समिती, कोल्हापूर’ यांच्या अधिकारक्षेत्रात कोणत्याही प्रकारचा हस्तक्षेप न करता श्री लक्ष्मीनारायण ट्रस्ट, वालावल चे सेवाकार्य अव्याहतपणे सुरु आहे.
ज्यांनी स्वत:ला देवकार्यास वाहून घेतले आहे त्यांची सर्व काळजी तो श्री नारायण स्वत: घेत असतो, याची ग्वाही भगवंताने गीतेमध्ये दिलेली आहे –

अनन्याश्र्चिन्तयन्तो मां ये जन: पर्युपासते |
तेषां नित्याभियुक्तानां योगक्षेमं वहाम्यहम् ||

शुभं भवतु !!!

श्री देव लक्ष्मीनारायणास समकालीन व बरेचसे साम्य असलेली दुसरी मूर्ती म्हणजे पंढरपूरच्या श्री विठुरायाची! या दोन्ही देवस्थानात एक नाते आहे. त्यामुळे या देवस्थानास “प्रति पंढरपूर” या नावाने ओळखले जाते.

‘श्री देव लक्ष्मीनारायणाच्या उपासकांनी तसेच वालावल ग्रामस्थांनी पंढरपुराची वारी करू नये’ असा एक पूर्वापार चालत आलेला अलिखित दंडक आहे. “विठ्ठल आमुचा आमच्याच गावी.. कशासाठी करू आम्ही पंढरीची वारी” हा त्यामागील भाव आहे. कारण श्री नारायण यांस ‘श्री विठ्ठलस्वरूप’ मानले जाते.

दरवर्षी आषाढी एकादशीला श्री देव लक्ष्मीनारायणाकडील तुलसीमाला पंढरपूरच्या श्री विठ्ठलाकडे पाठवली जाते; आणि कार्तिकी एकादशीला श्री विठ्ठ्लाकडील तुलसीमाला श्री देव लक्ष्मीनारायणाकडे परत येते. ही प्रथा श्रींच्या स्थापनेपासून चालत आली आहे, असा संदर्भ आहे.

वालावल गावातून कोणीही पंढरपूरक्षेत्री वारीतून जाऊ नये असा काटेकोर दंडक असला, तरी या गावातून फक्त ‘करमळीकर प्रभू’ यांच्या घराण्यातून एका व्यक्तीला जाण्यास गावाने मुभा दिली होती. दरवर्षी या एकाच घराण्यातील एका व्यक्तीने दरवर्षी न चुकता आषाढी-कार्तिकीला जावे व श्री लक्ष्मीनारायणाच्या गळयातली तुळशीची माळ पंढरपूरच्या विठोबाच्या गळ्यात घालावी, अशी पूर्वापार परंपरा होती. ज्या दिवशी श्री नारायणाकडील तुलसीमाला श्री विठोबाला वाहिली जाते त्या दिवशी विठोबाला नैवेद्य दाखवला जातो; शिवाय ब्राह्मण भोजनही घातले जाते. तुलासीमाला घेऊन आलेल्या प्रभुंचे आदरातिथ्य करून विठोबाचा जुना पोषाख वस्त्रे त्यांनी दिली जातात. ज्यावेळी श्री नारायणाकडून आलेली तुलसीची माळ विठोबाच्या गळ्यात असते त्यावेळेसच विठ्ठलाची मूर्ती ही सोवळ्यात असते व केवळ निवडक लोकांनाच श्री विठ्ठलमूर्तीला स्पर्श करण्याची अनुमती असते. करमळीकर प्रभू पंढरपूरहून आले की त्यांचेघरी पाच ब्राह्मणाकरवी ब्राह्मण भोजन, महाप्रसाद केला जाई.

आपल्या या उत्सवात कोणतीही कमी असू नये यासाठी गावातल्या सर्व मंडळींनी नारायणलाच नतमस्तक व्हावे असा वालावल गावचा रिवाज आहे. पूर्वी दळणवळणाच्या सुविधा मर्यादित होत्या. गावातून वारीला निघायचे म्हणजे महिनाभर गावाकडे पाठच फिरवावी लागे. या काळात गावातल्या उत्सवांचे काय हा प्रश्न निर्माण झाला. मग गाववासीयांनी एकत्र येऊन निर्णय घेतला आणि विठ्ठलला श्री नारायणाचरणी साकडे घातले, असे या परंपरेमागे सांगितले जाते.

तर दुसरीही कथा अशी सांगितली जाते की, गावातून वारीला गेलेली मंडळी पुन्हा आलीच नाहीत. म्हणून गाव नारायणाचरणी एकत्रित जमला आणि यापुढे कोणत्याही प्रकारे वारी काढली जाणार नाही. तीर्थयात्रा म्हणून गावातून निघणार नाही असा निर्धार करण्यात आला. आम्ही आमच्या भक्तीत खंड पडू देणार नाही असे भक्तांनी देवाला वचन दिले. हा रिवाज पिढयान् पिढया सुरू आहे. आजही गाव ही प्रथा जपतो आहे.

या देवस्थानाचे आणखी एक वैशिष्ट् आहे – प्रस्तुत मंदिर हे जरी वैकुंठपती श्री विष्णूचे स्थान असले तरी येथे ‘कैलासपती श्री महादेवाची’सुद्धा आराधना केली जाते. श्रींच्या मुकुटात शिवलिंग कोरलेले आहे. म्हणून येथे लघुरुद्र , महारुद्र करण्याचा नवस करतात व रुद्राची आवर्तने होतात.

दर सोमवारी रात्री श्री नारायणाची पालखी रात्री देवळाबाहेर काढली जाते व संपूर्ण देवळाला तीन प्रदिक्षणा घातल्यानंतर पुन्हा देवळात येते॰

त्रिपुरी (टिपाराची) पौर्णिमेला दीपोत्सव केला जातो.

जर स्मार्त (शैव) व भागवत अशा दोन एकादशी एकत्र एकाच दिवशी आल्या असतील तर या देवालयात स्मार्त एकादशीसाठीच उपासना केली जाते.
श्री विष्णु स्वत: स्मार्त एकादशीला शिवाची (शंकराची) उपासना करतात, असा पुराणात उल्लेख आहे. वालावली गावातील भागवतपंथी भाविकगण शैव एकादशीचा उपास करतात. देवळात भजन कीर्तनाचे कार्यक्रम त्याच दिवशी होतात.

शिवस्य हृदये विष्णु , विष्णो हृदये शिव या वचनाची व हरिहराच्या अद्वैताची प्रचीतीच जणू काही आणून दिलेली आहे.

प्रथेप्रमाणे अगदी पहाटेपासून श्री लक्ष्मीनारायणाची नित्यपूजा-अर्चा सुरु होते.
रात्री मंदिराचे पुजारी त्या दिवशीची पूजा उतरवतात व श्री लक्ष्मीनारायणास धूत वस्त्र नेसवतात. सकाळी मंदिराच्या पुजाऱ्यांकडून श्री नारायणमूर्तीस स्नान घातले जाते. या स्नानानंतर देवस्थानचे उपाध्ये देवाला पंचामृतयुक्त स्नान घालतात.
या मूर्तीस दररोज तिळाचे व खोबऱ्याचे तेल लावण्याची प्रथा आहे. ही मूर्ती वालुकामय दगडाची असल्यामुळे कालांतराने तिची झीज होण्याची शक्यता असते. तिळाचे तसेच खोबऱ्याचे तेल हे झीज प्रतिबंधक असल्यामुळे त्यांचे लेपन मूर्तीची झीज होण्यास अटकाव करते.
आठवड्यातून काही वेळेस देवास अत्तर लावून स्नान घातले जाते.

मूर्ती स्वच्छ कोरडी झाल्यानंतर मंदिराचे पुजारी देवाची समयोचित वेशभूषा तसेच ताज्या सुवासिक फुलांची सजावट करतात. देवाची षोडशोपचारे पूजा केली जाते.

सूचना : देवस्थानातील पूजाअर्चा तसेच उत्सवाचे आयोजन “श्री देव लक्ष्मीनारायणादी स्थानिक सल्लागार उपसमिती, वालावल” यांचेतर्फे केले जाते. श्री लक्ष्मीनारायण ट्रस्ट यामध्ये कोणताही हस्तक्षेप करीत नाही. भाविकांना एकादशणी, अभिषेक, लघुरुद्र, महारुद्र आदि विशेष पूजा करवून घ्यायची असेल अथवा नित्यपूजा तसेच देवस्थानच्या पारंपारिक उत्सवामध्ये सक्रीय सहभाग घ्यायचा असेल तर त्याबद्दल देवस्थानच्या परिसरात असलेल्या ‘श्री देव लक्ष्मीनारायणादी स्थानिक सल्लागार उपसमिती’च्या कार्यालयात संपर्क साधावा.

संपर्क : ०२३६२-२४२०२८