चालीरीती

“देवाचा प्रसाद किंवा देवाचा कौल” ही संज्ञा - देवाचा निरोप, देवाचे मत अथवा देवाने दिलेला निर्णय - या अर्थी वापरली जाते.

काही विशिष्ट विषयांमध्ये निर्णय घेताना देवाचे मत घेणे, त्याचा कौल मागणे ही रीत पूर्वापार चालत आलेली आहे. संसारचक्रात अडकलेल्या भक्तासमोर खूपवेळा अशी बिकट परिस्थिती निर्माण होते की त्याला मार्ग सुचत नाही. काहीवेळा एका गोष्टीसाठी अनेक पर्याय समोर आले तर संभ्रमावस्था निर्माण होते. आपण घेतलेला निर्णय बरोबर आहे ना... याची खातरजमा करून घेण्याची गरज भासते. अशा परिस्थितीत भक्तगण श्री नारायणाकडे धाव घेतात आणि प्रसादाच्या (कौलाच्या) रूपाने श्रींकडे मार्गदर्शनाची किंवा परवानगीची याचना करतात.

एवढेच नव्हे, तर नारायणावर निस्सीम श्रद्धा असलेले काही भक्तगण ‘एखादे नवीन काम सुरु करायचे झाल्यास त्यासाठी देवाचा प्रसाद मिळावा’ यासाठीदेखील प्रयत्न करतात.

श्री देव नारायणास पांढऱ्या देवचाफ्याच्या फुलांच्या पाकळ्यांचे प्रसाद लागतात. उजवीकडे १८ आणि डावीकडे १८ असे एकून ३६ प्रसाद लागतात. दिलेल्या प्रसादाचा अर्थ जाणकार पुजारी विषद करून सांगतात.

‘देवाचा प्रसाद’ या संकल्पनेमागे ‘देवाप्रती भक्ताला वाटणारी आपुलकी आणि विश्वास’ हा एक महत्वाचा घटक आहे. आपण कौटुंबिक निर्णय घेताना कुटुंबातील वडीलधाऱ्या मंडळीचे मार्गदर्शन घेतो. सामाजिक कार्यात ठोस पाऊल उचलताना संबंधित अधिकृत आणि तज्ञ मंडळीचे मत विचारात घेतो. त्याचप्रमाणे देवाला आपला मानणारा, त्याला आपल्या कुटुंबातील आणि समाजातील महत्वाचा घटक मानणारा भाविकवर्ग आहे. हा भाविकगण देवाला आपल्या निर्णयप्रक्रियेत समाविष्ट करतो. इथे भक्त आणि त्याचा देव यामध्ये कोणतेही अंतर न उरता एक विश्वासाचे, हक्काचे आणि आपुलकीचे नाते प्रस्थापित होते. देवसुद्धा सर्वतोपरी योग्य कौल देऊन भक्ताचा त्याच्यावरील विश्वास आणि हक्क मान्य करतो, अशी एक धारणा आहे.